Љубовно писмо
Марија не се изненадува лесно. Таа е педесетгодишна жена која живее сама со својата мачка. Татко ѝ почина многу млад, а мајка ѝ пред само неколку години. Марија работи како секретарка во мала приватна фирма. Поточно, таа е повеќе хигиеничарка и служителка: главна обврска ѝ е да прави кафе за шефот и за гостите. Нема свои деца: нејзината мајка беше многу посесивна, а и многу љубоморна на сите што се обидуваа да ѝ се доближат. Нешто како онаа учителка по пијано на Јелинек (и на Ханеке), само без ни малку музика. Како и да е, жените никогаш не се интересираа за Марија, а и мажите брзо губеа интерес: таа исплашена, без ни сенка од насмевка на лицето, полна недоверба и сеништа, брзо влегуваше во конфликт со секој оној што на еден или на друг начин ќе се обидеше да ѝ пристапи.
Затоа многу се изненади кога еден ден се врати дома и пред вратата од станот ja пречека жолт плик. Го крена од подот, го отвори и сети како мекоста на хартијата, рачно изработена, ѝ ги милува јагодиците од прстите. Влезе дома и без да ја извади чантата од рамо, седна на фотелјата во дневната соба, го исправи превитканиот лист хартија и почна да чита.
„Драга Марија,
веројатно ова ќе ти се чини чудно, сомнително, подмолно или Бог знае какво. Но, тоа не е важно. Она што е важно, пред сè, е она што јас го чувствувам. (И тука се сеќавам на оној писателот, на оној Буфалино: „Јас ја сакам: но што има таа врска со тоа?“) Да, важно е она што јас го чувствувам, затоа што она што го чувствувам ме дефинира. А чувствувам благодарност кон тебе. И ич не е лесно, штом ќе помислам на твоето однесување, но јас сум љубопитен, знаеш, и не ги земам работите здраво за готово. Љубопитен сум за состојбата во која се наоѓаш и верувам дека ја разбирам твојата тага и твојата болка. Не е лесно да се сочувствува со тебе: има толку многу ирационален гнев и болка во тебе, и секако би било штетно за мене да бидам во унисон со него. Она со што сочувствувам, кога те гледам, е капката светлина во тебе, непобитната капка од природниот тек на нештата. Тоа е она што го пијам, кога ќе те гледам. Затоа што те видов како се насмевнуваш, и сега ќе продолжам да се обидувам, и покрај сиот нерационален гнев и бес што го носиш во себе. Ти и самата си свесна колку е бесмислен и апсурден тој твој бес. Дури и сме разговарале за тоа, ти си размислувала за тоа. Ти позајмив книги поезија за читање, разменивме мислења. Ти дури и ми ја откри својата поезија, и ја читав и, да бидам искрен, кога ќе ја споредам со чкрапаниците на некои од современите наши поети и поетеси, некои од нив мои пријатели… Тоа е местото на кое сакам да одам. И ако не сакаш да ме однесеш таму, во ред. Без притисок. Ќе бидам трпелив, секогаш ќе имам разбирање. Твоите рани се стари и длабоки, и тоа треба да се почитува. Во секој случај, никогаш нема да престанам да верувам во тебе. Ќе ја негувам својата смиреност и својата љубопитност, своето разбирање и својата милост кон тебе. Милоста е моќта. И бидејќи знам што е значењето на љубовта, имам љубов кон тебе…“
Марија го читаше писмото со благ немир, но тука подзастана. Беше збунета: соседот ѝ праќа љубовно писмо? Со љубов кон неа? Ма… како може?! Откако ѝ рече и ѝ направи толку ужасни нешта? Како сега вака, зборува за љубов?! А и она негово: „не ми е гајле што чувствуваш, важно е што ЈАС чувствувам“. ЈАС, ЈАС, ЈАС! Е браво бе! А што чувствувам јас, коњу? Ма губи се!
Полека се олади и му се врати на писмото.
„…И ме исполнува со радост знаејќи дека и ти си искра од големиот оган од кој сите доаѓаме, кон кој сите се враќаме, како што вели и она мило, мило суштество, Глорија Анзалдуа.”
Марија отсечно го заџидали парчето рачно изработена хартија, со памук и со ливчиња од билки во розикави и светло зелени нијанси, а потоа стана, дофати една дебела дрвена летва што стоеше крај фотелјата и жестоко тресна трипати по плафонот: БАМ. БАМ. БАМ. Плафонот во нејзината кујна беше полн со траги од тие удари. „Искра од големиот оган?!“, крикна придушено. „Огон да те изгори. Ти ебам идиотот. “
Ја фрли летвата на под, седна назад на столчето. Се издиши длабоко и погледна во писмото. „Како бе не му е срам?!“, си помисли, но писмото беше дрско свртено со испишаниот текст кон неа. „Писмото не црвенее.“ Марија се наведна, го дофати и продолжи да чита.
„Ти си крст што треба да се носи…“
„Ма ти си крст што треба да се носи, лигле едно гомнено!“, рече сега наглас Марија, и пак го заџидали писмото. Ги крена рацете нагоре („што е бре ова?!“), отсечно замавна со главата лево-десно, а по некој миг ги крена веѓите и се издиши. Потоа повторно се наведна и повторно го зеде од подот. Сега беше решена да го дочита докрај.
„…Освен кога имаме забави горе на покривот: полицијата ме познава, те познава и тебе, и не те сфаќаат сериозно, па добро ни е таму горе. Треба да ти бидам благодарен за тоа, на некој начин. Исто така, треба да
ти бидам благодарен за твоите напори да ме научиш на трпение. И на љубов кон „непријателите“. Затоа што не постојат непријатели: постојат само повредени луѓе што живеат во заблуда и ставаат во заблуда други. Но, ти ме научи на разоружувачката сила на љубовта. На мојата љубов. Еднаш ни успеа, со оние книги, едвај чекам да ни успее пак. Имам и други книги; те чекаат на сивиот шкаф во дневната соба. Ти се верува ли:
јас сум тука за да ти служам, што и да ти затреба, ако воопшто нешто ти затреба. И таа моја убеденост ми дава самодоверба. Затоа што го мислам тоа. И на крајот од краиштата, ми останува инспиративно да замислувам како седиш со нас околу масата на терасата на покривот. Тоа е нешто кон што треба да се цели, тоа носи чувство со кое треба да се сочувствува. Чувство што носи приказна, кога сочувствувам со него. Целата твоја појавност, поточно, носи со себе приказна и ми помага да го сведочам и да го славам природниот тек на нештата. И тоа ме прави благодарен. И понизен. Види каква перверзија: дури им се радувам на твоите идни пцости: како да е тоа е калта што ми треба за да се обидам да направам злато. Злато за мене, барем; за мене, сигурно.
Со почит, комшијата одозгора.“
Марија го дочита писмото и го остави да лежи на масата. Не знаеше што да мисли. Овој мора да си има сериозни проблеми со умот. Оти, кој пишува бре вака, откако се однесуваше со онакво насилство, пред шест месеци, кога се случи она со салатата? Неговите зборови од тој ден сè уште ѝ чкрипеа во главата.
„Како можеш бе да бидеш толку мизерна?“, ѝ рече, стоејќи со садот со салата в раце, пред вратата од нејзиниот стан. „Како може да ти биде проблем тоа што си правам факинг салата дома?! Kако бе можеш да тропаш по плафон? Зошто?! Правам салата, не врева, еј! Само живеам овде, во мојот стан, само се трудам да го живеам животот, ко нормален човек, ко нешто што ти – НЕ СИ! Зошто морам да ја трпам твојата беда, твојот ужасен недостаток на човечки чувства и сочувство?“
Марија се сеќава. Стоеше на вратата, не можејќи да изусти ни збор. Но, тој не престануваше.
„Јас немам проблем: *ти* имаш проблем со мене. Јас само си постојам во мојот стан овде, и го сакам животот, сакам да живеам, фино е, сакам пријатели. Ти си обична мизерија и наоѓаш смисла само во тоа да им ги загорчуваш животите на другите. Те мразам. Ти си проклетство, лебарка што едноставно не сака да ја снема. Живеам во овој стан, да, точно е, а првпат кога ве сретнав тебе и мајка ти, таа ми рече: ’кошулата е најблиску до човекот, а второто најблиско нешто е комшијата. И што дека? И што со то, дамуеба матер, дамуеба?!“
Сега седеше крај неговото писмо и се сеќаваше на ужасните работи што тој ги кажа. Пак се почувствува повредена. Зошто тој ден мораше да ја спомне и мајка ѝ? Мајка ѝ немаше лесен живот: па не можат ли луѓето да дозволат барем во смртта да почива на раат? Но, сега, читајќи го ова писмо, Марија се сети и на последните зборови што тој ѝ ги кажа, откако толку грубо ја навреди. „Да ти се сневиди,“, рече тој. „Овој гнев што го чувствувам… е толку исцрпувачки, толку тажен, и толку… беден.“
На Марија речиси ѝ падна жал. Се сети на минатата пролет, и на кафето што го пиеја еднаш на тераса. Седеа, па дури и разговараа. Беше пладне, имаше сонце, ветерот од некаде носеше мирис на јасмин и, за миг, животот личеше на реклама од детергент за перење алишта. Речиси беа пријатели. Марија се сеќаваше на на тој ден: тој божем се трудеше да ги поправи нештата меѓу нив, ама си знае таа: сакаше да ја изманипулира. Исто како и сега со писмово. „Љубов.“ Не, не може неа никој да ја манипулира. И сигурно не може да ја манипулира некакво си триесет и шестгодишно писателче. Добро, поголем дел од времето е тивок, ама… ама кога прави врева, бе… човече, ѝ ги буши ушите, а вревата потоа некако ѝ останува во главата, и не престанува. Невозможно е. Овој на крај го напушта станот, откако ќе ја направи вревата, но вревата сепак си останува таму во неа, и продолжува да ја измачува, со часови и часови.
Марија фрли еден последен поглед кон писмото. Веќе можеше да го почувствува гневот што ќе дојде со следната врева на соседот. Што врева ќе биде? Доаѓа зима. Ќе испушти цепеница на паркетот? Или можеби пак ќе прави „салата“?
Автофикцискиот расказ „Љубовно писмо“ е напишан на пилот-работилницата по креативно пишување автофикциски расказ „По природниот тек на нештата“, која се одржа во втората половина од 2023. Расказот е пишуван од Живко Грозданоски, автор на работилницата и еден од тројцата учесници во нејзиното прво одржување. „Љубовно писмо“ е пишуван паралелно со пишувањето на расказите „Викендот“ и „Плочки“, од авторките Лети и Ана (двете „сопатнички во пловидбата“), а преведен е на англиски од страна на авторот и со помош на веб–сервисот Deepl.com.