„Нешто напишано“ – Емануеле Треви
Магор, Скопје, 2015
„Нешто напишано“ од Емануеле Треви совршено си го оправдува насловот – тоа не е ни роман, во вистинска смисла на зборот, не е ни низа патеписи, не е ни биографија, ни автобиографија, ни монографија. А сепак, оваа книга е сето тоа, но и многу повеќе – токму таа нејзина непретенциозност е одговорна за тоа нешто повеќе. Стилот на Треви е сосем ненаметлив, и токму тоа го прави леплив и за најпрефинетите читатели. Во оваа книга, која почнува и се одвива во видливиот свет, најпосле се достигнува едно галантно кокетирање со метафизиката, при што читателот сфаќа дека сосем залудно би се обидел да се задржи за реалното, имајќи пред себе свет што оди многу подалеку од она што се гледа.
Книгата е длабока студија за ненадминливиот Пазолини и неговиот „Петролеј“, слатко-горка биографија на скандалозната Лаура Бети и на нејзината врска со писателот и режисер, шармантна автобиографија на самиот автор, и цел список патеписи.
Да се рече дека Нешто напишано е роман е – потценување. Треви успеал да го надмине романот. Едноставно – пишувајќи нешто.
Во продолжение – почетокот на романот.
Како еден од десетиците, па и стотиците луѓе што имаат работено за Лаура Бети во Фондот Пјер Паоло Пазолини во Рим, кој од кој понато-варени со живописен багаж помалку или повеќе непријатни спомени, сметам дека смеам да се пофалам, ако не со нешто друго, барем со натпросечна издржливост. Не дека бев на каков било начин изземен од катадневните и фанта-стични понижувања што Лудата (набрзо почнав така да си ја викам) се чувствуваше должна да им ги нанесува на своите потчинети, напротив: таа кон мене чувствуваше беспрекорна, непопра-влива омраза (не постои посоодветен збор од овој); успевав да ги допрам сите жички од нејзиниот полиморфен садизам – од неисцрпно-то смислување пакосни прекари, сè до конкрет-ните физички закани. Кога и да влезев во просториите на Фондот, во таа мрачна и гломаз-на зграда на аголот од плоштадот Кавур, недалеку од каналот на Кастел Сант’Анџело, на речиси телесен начин ја чувствував таа животин-ска настрвеност, тој несовладлив гнев што почнуваше да боде, како оние цик-цак громчиња од стриповите, од зад стаклата на нејзините огромни, квадратести очила за сонце. По што следеа типичните поздрави: „Добар ден, курви-чке, сфати ли конечно дека дошло време ДА СИ ГО НАТРТИШ ГАЗЕТО? Или уште планираш да фаќаш кривини?! Ама не можеш да ме заебаваш МЕНЕ, курвичке подла, за тоа треба некој и тоа како поинаков од тебе“ – сè додека смеата, која како да избувнуваше од некоја подземна пеште-ра, а звучеше уште покобно поради противте-жата што ѝ ја придаваше еден неопислив звук, нешто помеѓу грофтање и завивање, не ставеше крај на овој прв рафал почести. Крајно ретко грамадата навреди што се рушеше врз грбот на несреќниот намерник можеше да се сведе на концепт со заокружена смисла. Бездруго, Лудата не поднесуваше заокружена смисла во никаква форма, и тоа беше начелно правило. Не посто-еше човечки изум што не се претвораше во опасна направа штом ќе се најдеше во нејзините раце. Ни говорот не беше исклучок. Нејзините тиради ротираа околу оската на еден навредлив епитет кој таа сладострасно го искажуваше и упорно го повторуваше, небаре таму, во чистиот изговор на навредата, се наоѓаше сочната срж на текстот. Кога беше насочен кон машки, епитетот беше редовно од женски род. Дури и оние кои таа ги сакаше и ги ценеше мораа да се подложат на оваа симболична кастрација. Алберто Мора-вија, на пример, со кого таа беше многу блиска, во една прилика стана „баба“, и тука немаше веќе што. По изговарањето на навредата, остато-кот од исказот беше најобична импровизација – пиранезиев затвор од малодушност и презир, независен од логика и синтакса. „Курвичка“ – уште од првите денови, тоа беше синтезата, тоа беше идеалната формулација на она што јас ѝ го побудував. Бројни и ненадејни, придавките одеа по именката како загари по лисица. Курвичке подла, препотентна, превртлива, фашистичка. Предавничка, гнасна. Опортунистичка. Што се однесува до мене, јас сè уште немав наполнето триесет години, но веќе ја имав завршено, напипувајќи, како заточеникот на Едгар Алан По, обиколката на влажните и мрачни ѕидови – како што му доликува на секое подземје – на мојот нарав.
Tra le tante, troppe persone che hanno lavorato per Laura Betti al Fondo Pier Paolo Pasolini di Roma, tutte dotate di un loro pittoresco bagaglio di ricordi più o meno spiacevoli, credo di poter vantare, se non altro, una resistenza al di sopra della media. Non che mi fossero minimamente risparmiate le quotidiane e fantasiose angherie che la Pazza (così mi ero presto abituato a chiamarla fra me e me) si sentiva in dovere di infliggere ai suoi sottoposti. Le ero, al contrario, così irrimediabil-mente odioso (non c’è una parola più esatta) da riuscire a stuzzicare tutte le corde del suo proteiforme sadismo: dall’inesauribile invenzione di nomignoli umilianti alla minaccia fisica vera e propria. Ogni volta che entravo nei locali del Fondo, in un tetro e massiccio palazzone d’angolo di piazza Cavour, non lontano dal fossato di Castel Sant’Angelo, percepivo in modo quasi fisico quell’ostilità animalesca, quella rabbia ingoverna-bile che iniziava a dardeggiare, come i fulmini a zig zag dei fumetti, da dietro le lenti dei suoi occhialoni da sole quadrati. Seguivano immediatamente le formule di buongiorno. «Buondì, zoccoletta, l’hai capito finalmente che è venuto il momento DI DARE IL CULO? O pensi di farla franca ancora per molto?!? Ma A ME non mi fai fessa, zoccoletta melliflua, ci vuole ben altro che una come te» – solo l’erompere di una risata che sembrava provenire da una caverna sotterranea, ed era resa ancora più minacciosa dal contrappunto di un suono indescrivi-bile, a metà strada fra il barrito e il singulto, poneva fine a questa prima raffica di amenità. Molto raramente le valanghe di offese che si rovesciavano addosso ai malcapitati erano riconducibili a concetti di senso compiuto. Come regola generale, del resto, la Pazza detestava il senso compiuto, in ogni sua forma. Non c’era strumento umano che nelle sue mani non si trasformasse in un ordigno pericoloso. E il linguaggio non faceva eccezione. Le sue tirate ruotavano sul perno di un epiteto offensivo, assaporato con voluttà e continuamente ripetuto, come se lì, nella pura formulazione dell’insulto, risiedesse il sugo del discorso. Se rivolto ai maschi, l’epiteto era regolarmente femminile. Anche le persone a cui voleva bene, e che stimava, dovevano subire questa specie di evirazione simbolica. Alberto Moravia, per esempio, al quale era molto legata, a un certo punto diventò «nonna», e non ci fu più niente da fare. Tutto il resto del discorso, una volta pronunciata l’offesa, era pura e semplice improvvisazione – un carcere piranesiano di mala-nimo e disprezzo, incurante di logica e sintassi. «Zoccoletta» – fin dai primi giorni, quella era stata la sintesi, la formula perfetta di ciò che le ispiravo. Numerosi e fulminei, gli aggettivi seguivano il sostantivo, come segugi sulle tracce di una volpe. Zoccoletta melliflua, vanesia, bugiarda, fascista. Gesuita, assassina. Ambiziosa. Quanto a me, non avevo аncora compiuto trent’anni, ma avevo già fatto a tentoni, come il prigioniero di Edgar Allan Poe, il periplo delle pareti, umide e buie come si addice a tutti i sottosuoli, del mio carattere.